Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Digitale gegevensdragers

Kleine letters  Normale letters  Grote letters

Gegevensdragers komen en gaan. De floppydisk is lang verleden tijd en ook cd-roms hebben afgedaan. Zijn servers dan vandaag altijd de beste oplossing? En wat met de cloud?

Welke types dragers zijn er?

Analoge dragers versus digitale dragers

  • Analoge dragers stockeren informatie zoals ze wordt waargenomen, in een continu variërend signaal (bijvoorbeeld geluidsgolven).
  • Digitale dragers stockeren informatie als een sequentie van enen en nullen, die door weergave- of afspeelapparatuur opnieuw vertaald worden naar zintuiglijk waarneembare signalen.

We kunnen dragers indelen op basis van twee factoren:

 

 

 

Per opslagtechnologie
 

  Magnetische opslagmedia Optische opslagmedia Elektrische (solid-state) opslagmedia
Hoe werken ze?
  • De informatie wordt gecodeerd door middel van een elektromagnetische lees- en schrijfkop die een magnetisch veld overbrengt. Gedurende deze overdracht wordt de drager beschreven en worden de gegevens opgeslagen. Tijdens het lezen worden de wijzigingen in magnetische velden geïnterpreteerd en wordt de informatie gereconstrueerd.

Animatie

  • De informatie wordt opgeslagen op een oppervlak in de vorm van kuiltjes (één of meer 0’en) en vlaktes (één of meer 1’en), die gedetecteerd worden met behulp van een laser en lichtsensor. De laser schijnt op de datalaag, die het licht niet (of minder) reflecteert bij een kuiltje, wel bij een vlakte.

Animatie

  • De informatie wordt vertaald naar een bepaalde hoeveelheid elektronen waarmee een geheugencel geladen wordt (en blijft als de stroomtoevoer onderbroken wordt). Een chip bestaat uit verschillende lagen, die elk bestaan uit duizenden rijen, kolommen en lagen van geheugencellen.

Animatie

Voorbeelden
  • HDD’s (hard disk drives)
  • Magnetische banden (bv. LTO)
  • Diskettes
  • Digitale videocassettes (bv. Digital Betacam)
  • Digitale audiocassettes (bv. DAT en DCC)
  • Cd’s
  • Cd-roms
  • Dvd’s
  • Blu-ray discs
  • Ponskaarten
  • SSD’s (solid-state discs)
  • USB-sticks
  • SD-kaarten
  • Smartphonegeheugens
Voordelen
  • Relatief goedkoop
  • Vrijwel onbeperkt opschaalbaar door montage in servers (HDD’s) of nearline-systemen (HDD’s of magnetische tapecassettes): zie lager.
  • Ongevoelig voor magnetisme
  • Relatief waterbestendig
  • Snel lezen en schrijven
  • Energiezuinig want bevat geen bewegende onderdelen
  • Minder mechanische slijtage en schokbestendig, want bevat geen mechanische onderdelen (hoewel USB-sticks en SD-kaarten wel kwetsbaar en gemakkelijk te verliezen zijn omdat ze zo compact en mobiel zijn)
Nadelen
  • Gevoelig voor magnetisme
  • Relatief trage toegang (afhankelijk van de specifieke schijf of band)
  • Relatief veel energie nodig omwille van de bewegende onderdelen
  • Relatief beperkte opslagcapaciteit
  • Verliezen populariteit waardoor de media om ze te lezen stilaan verdwijnen
  • Gevoelig voor overspanning en elektrische schokken (afhankelijk van het type en gebruik)
  • Relatief duur
  • USB-sticks en SD-kaarten hebben een beperkte opslagcapaciteit

 

Per toegankelijkheidsniveau
 

  Online opslag Nearline opslag Offline opslag
Wat is het?
  • Verschillende HDD’s of SSD’s worden gemonteerd in één systeem, dat functioneert als een computer en verbonden is met het internet (een bestandsserver)

  • Verschillende optische schijven, magneetbanden of cassettes worden gecombineerd in een gerobotiseerde bibliotheek, een type van ‘juke box’.

  • De dragers (cd’s, dvd’s, magneetbanden…) worden simpelweg in rekken of schuiven geplaatst, zonder dat ze worden aangesloten aan een voedingsbron.

Raadpleging
  • Automatisch; de schijven worden meestal in RAID geplaatst voor een extra snelle, veilige en risicobestendige toegang
  • Automatisch, door middel van mechanische armen die de juiste drager ophalen
  • Manueel, aan de hand van een inventaris
Toegangssnelheid
  • Quasi instant
  • Enkele seconden tot meerdere minuten, naargelang het soort medium en de snelheid van de armen
  • Traag
Geschikt voor
  • Data die regelmatig of snel geraadpleegd moeten kunnen worden, zoals informatie die burgers vaak opvragen, actieve databanken…
  • Grote datavolumes die geen bijzonder snelle toegang vereisen
  • Zelden geraadpleegde bestanden
  • Back-ups

Hoe kiezen ?

Vandaag bestaan er oplossingen voor grootschalige en langdurige opslag op basis van elk van de drie technologieën. Een goede keuze is één die aan de noden van jouw dienst beantwoordt.

Houd rekening met de volgende eigenschappen:

  1. De opslagcapaciteit
  2. De snelheid waaraan gegevens gelezen en weggeschreven kunnen worden
  3. De overschrijfbaarheid
  4. De aankoopprijs van de dragers, de lees- en schrijfapparatuur en eventuele licenties
  5. De onderhoudskost (energie, beveiliging, controle, schoonmaak, reparaties…)
  6. De expertise die in je instelling aanwezig is of gemakkelijk aangetrokken kan worden en/of opleidingskosten
  7. Het bestaan van controle-instrumenten
  8. De verwachtte levensduur van de dragers en de lees- en schrijfapparatuur
  9. De beschikbaarheid van de dragers en de lees- en schrijfapparatuur (populariteit van de technologie)
  10. De mogelijkheden voor automatische opslag en bediening


Gemiddelde toegangssnelheid per medium :

 

Wanneer gebruikers gelijktijdig en snel toegang moeten hebben tot de bestanden, geniet online opslag op bestandsservers de voorkeur.

Voor de bewaring van archief dat slechts occasioneel geraadpleegd wordt, is dit echter vaak een overbodige luxe. Hiervoor zijn MAID (die in stand-by gaan wanneer ze niet gebruikt worden), magneetbanden (zoals LTO) of andere dragers, met of zelfs zonder geautomatiseerde toegang, vaak een goedkopere, energiezuinigere en duurzamere oplossing. Meer info over milieubewust archiveren.

Deze gegevensdragers zijn afgeraden voor het bewaren van archief :

  • USB-sticks, welke gemakkelijk verloren geraken.
  • Diskettes, cd-roms, dvd’s en blu-rays, die niet meer courant zijn, net als hun randapparatuur, en steeds meer aan populariteit inboeten.
  • Dragers met een beperkte opslagcapaciteit, die zorgen voor informatieversnippering.
  • De cloud, tenzij op servers in België: zie hieronder.

Wat met de cloud?

Het Rijksarchief bewaart geen gegevens in de cloud en raadt archiefvormers voorlopig aan dit ook te vermijden als het kan.

Meer details

Momenteel is er geen adequate bescherming voor data op de meeste servers buiten de EU, terwijl de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG of GDPR) het verbiedt om data uit Europese lidstaten door te geven aan een derde land of internationale organisatie zonder deze bescherming.

De Europese Commissie beheert een lijst van voldoende GDPR-conforme landen. De Verenigde Staten, waar veel clouddiensten gevestigd en juridisch gebonden zijn (o.a. Microsoft, Amazon en Google), staan niet op deze lijst.

Het EU-US Privacy Shield, de regeling waarop veel organisaties zich beriepen om hun data aan Amerikaanse bedrijven toe te vertrouwen, is sinds 16 juli 2020 ongeldig verklaard (arrest Schrems II). Bijgevolg moet adequate bescherming voor de VS geregeld worden in Standard Contractual Clauses (SCC) die met service providers kunnen worden afgesloten. Privacyspecialisten stellen echter ook vragen bij de toereikendheid van deze overeenkomsten, die bijvoorbeeld niet voorkomen dat Amerikaanse autoriteiten op eenvoudig verzoek toegang kunnen krijgen tot de data (inclusief de encryptiesleutels).

Bovendien hebben verschillende ‘big tech’ bedrijven in het verleden in de praktijk weinig eerbied aan de dag gelegd voor de Europese privacywetgeving.


Kies je toch voor cloudopslag, zorg dan dat :

  • De servers zich in België bevinden of alleszins in de EU.
  • Je weet dat er geen back-ups buiten Europa bewaard worden en/of je gebruikmaakt van dubbele encryptie.
  • Je zeker eigenaar blijft van je data (overheidsgegevens zijn onvervreemdbaar).
  • Deze ten allen tijde gerecupereerd kunnen worden (ook in het geval van een faillissement).
  • De download- en uploadsnelheid volstaan.
  • De dienstverlener voldoet aan ISO-normen 9001 en 27001.
  • Er geen financiële addertjes onder het gras zitten, zoals essentiële diensten waarvoor je moet bijbetalen.

Gebruik de Checklist for Cloud Service Contracts van InterPARES voor meer details.

Het Rijksarchief volgt de situatie op en zal haar advies wanneer nodig bijstellen.

Hoe controleer je de toestand van de dragers en de gegevens die ze bevatten?

Degradatie van de dragers is één van de oorzaken die ertoe kunnen leiden dat bestanden verdwijnen, onleesbaar worden of ongewenst wijzigingen ondergaan.

Controleer daarom op geregelde tijdstippen :

  • Of alle dragers nog ingelezen kunnen worden.* Baseer de regelmaat van de controles op de veronderstelde levensduur van de dragers.
  • Of alle bestanden nog aanwezig zijn.
  • Of alle bestanden nog geopend kunnen worden.*
  • Of alle bestanden onveranderd zijn (integriteitscontrole), door de checksums te verifiëren.

* Indien nodig, kan je een steekproef controleren en de vaststellingen doortrekken naar alle gelijkaardige dragers van ongeveer dezelfde ouderdom.

Wanneer de bestanden meer achteruitgaan dan de aanvaardbare marge of de bestanden onleesbaar worden, moeten de gegevens op de problematische drager(s) gemigreerd worden naar een nieuwe drager.

Hoe genereer en controleer je de checksum van bestanden?

  • Optie 1: via de terminal van je besturingssysteem: meer info.
  • Optie 2: door middel van (gratis) tools: suggesties.

Het Rijksarchief gebruikt het MD5-algoritme voor een goede balans tussen snelheid en betrouwbaarheid, maar er zijn nog andere goede algoritmes, zoals SHA256.

Waarop moet je letten bij een migratie van gegevens van één drager naar een andere?

Indien

  • de verwachte levensduur van een drager bijna ten einde is, bijvoorbeeld na 7 jaar als de drager naar schatting 10 jaar kan meegaan, en/of
  • de gegevens fouten beginnen te vertonen buiten de aanvaardbare foutenmarge

Dan moeten de gegevens verplaatst worden naar andere dragers, van hetzelfde of een ander type, bijvoorbeeld van een cd naar een harde schijf.

Om zeker te zijn dat de bestanden correct gemigreerd zijn, controleer je de checksums van de bestanden op de nieuwe drager voor de oude drager gewist of vernietigd wordt. Vergelijk de checksums met die van de bestanden op de oude drager of die van een back-up, als de bestanden op de oude drager al waren aangetast.

Het vernieuwen van de gegevensdragers is een gedeelde verantwoordelijkheid van de informatiebeheerder en je ICT-dienst.

Vraag of opmerking?

Contacteer ons.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement