Het archief van de normaalschool en het internaat van de Zusters van Sint-Vincentius a Paulo, 'Dienstmaagden der Armen', in Gijzegem werd door de congregatie in 2022 geschonken aan het Rijksarchief. Het archief, bijna 16 meter in omvang, werd vervolgens geïnventariseerd en herverpakt. Sinds kort is het raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief Gent.
De congregatie van de Zusters van Sint-Vincentius a Paulo had bij haar stichting in 1818 als voornaamste doel om lager onderwijs te voorzien voor arme kinderen. Hiertoe bouwden ze een uitgebreid scholennetwerk uit over heel België. In 1877 kwam daar in Gijzegem een normaalschool bij. De zusters zorgden zelf voor een opleiding voor leerkrachten lager onderwijs. De school had zowel een Franstalige als een Nederlandstalige afdeling. Vanaf 1893 werd er een opleiding tot kleuterleidster aan toegevoegd. Ook een internaat maakte van bij het begin integraal deel uit van de normaalschool. Onderwijs in internaatsverband werd lange tijd noodzakelijk geacht om de leerlingen niet alleen de nodige kennis en vaardigheden mee te geven, maar ook om hun persoonlijkheid te vormen. Ze werden als het ware ondergedompeld in een bad dat hun sociaal, moreel en religieus karakter vormde en hen deed uitgroeien tot echte voorbeeldfiguren.
In 1995 fusioneerde de normaalopleiding met andere instellingen uit het voortgezet onderwijs tot de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, vandaag onderdeel van Odisee. Dit werd in 1998 gevolgd door de verhuizing van de lerarenopleiding naar Aalst. Hier gingen de wegen van de opleiding en de congregatie definitief uit elkaar.
Tijdens haar bestaan in Gijzegem kende de normaalschool vele veranderingen. Zo verdween in 1953 de Franstalige afdeling. En vanaf 1954 was het internaat geen verplichting meer. Ook de toelatingseisen – een minimumleeftijd, een vooropleiding en/of een toegangsexamen – evolueerden doorheen de tijd. Geleidelijk aan verschoof de normaalopleiding van een secundair onderwijsniveau naar het voortgezet onderwijs. Tot 1983 was de normaalschool uitsluitend gericht op het onderwijzen van meisjes, maar na deze datum werden ook jongens toegelaten. De samenstelling van het lerarenteam was eveneens onderhevig aan verandering. Waar in de beginjaren de lessen voornamelijk verzorgd werden door zusters, werd een groeiend aandeel ingenomen door lekenleraren.
Het archief
De veranderingen die de normaalschool doormaakte en de impact ervan op de schoolgemeenschap komen tot leven in het divers archiefmateriaal dat geschonken werd: in de uitgebreide briefwisseling, vergaderverslagen, toespraken van de directie, ...
Het archief bevat grote reeksen stamboeken, inschrijvingsregisters, registers van permanente evaluaties, en registers van examenresultaten en -vragen. Bijzonder zijn de fotocollectie en de schriften met geïllustreerde lesvoorbereidingen, voorbereid in het kader van praktijksessies en stages. Daarnaast zijn enkele voorbeeldboeken van leerkrachten en verslagen van lesobservaties bewaard.
De inventaris
De inventaris – enkel uitgegeven in elektronische versie – is gratis online beschikbaar via onderstaande links.
SUYKENS Sophie, Inventaris van het archief van de normaalschool en het internaat van de Zusters van Sint-Vincentius a Paulo, 'Dienstmaagden der Armen', te Gijzegem (1877-2002 (2011)), reeks Inventarissen Rijksarchief te Gent nr. 178, publicatie nr. 6493, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024.
