De roep naar een efficiënte overheid lijkt de laatste jaren steeds luider te klinken. Een terugblik op de jaren ‘30 van de vorige eeuw leert dat er vandaag weinig nieuws onder de zon is. Meer zelfs, het huidige debat verbleekt bij de stappen die in de periode 1936-1940 werden gezet naar een efficiënt en neutraal overheidsapparaat. Louis Camu werd destijds aangesteld als regeringscommissaris met als opdracht de administratie te hervormen. Zijn archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, is recent geïnventariseerd en biedt een uitermate boeiende inkijk in de werking van de overheid vanuit diverse perspectieven. Voor administratief-historisch onderzoek naar de periode 1936-1940 is dit bestand hoe dan ook essentieel.
Voor het Belgische overheidsapparaat vormen de verkiezingen van juni 1936 een keerpunt. Ruwweg een kwart van de kiezers zegt zijn vertrouwen op in de traditionele partijen en dit gebeurt niet zonder reden. Voor velen faalt de overheid in haar anticrisisbeleid waardoor de crisis zich verder uitdiept in 1934-1935. Bovendien zijn er de aanhoudende politiek-financiële schandalen, geduid met begrippen als “geldmuur” of “banksters”. Tenslotte resulteert de algemene malaise in verarming, vervat in een devaluatie met maar liefst 28 procent in maart 1935.
Na de shock van de verkiezingen beslist premier van Zeeland het roer om te gooien. Eén van de speerpunten in zijn beleid vormt de aanstelling van regeringscommissarissen, elk met een specifieke opdracht. Louis Camu, een Aalstenaar van amper 31 jaar van burgerlijke komaf, krijgt op 10 oktober 1936 de taak de administratie te hervormen, dit na meer dan een eeuw van (institutionele) verstarring. Wat hij doet, is echter veel meer. Hij tracht op enkele jaren tijd het land een modern staatsapparaat aan te meten. Hoewel hij uiteindelijk maar gedeeltelijk in zijn opdracht slaagt, weet Camu een blijvende stempel te drukken. Hij heeft onmiskenbaar de hand in het ambtenarenstatuut en de centralisering van de overheidsdiensten. Maar er is nog veel meer. Hij ligt mee aan de basis van het Vast Wervingssecretariaat dat via wervings- en selectieprocedures de beste krachten naar de administratie moet toeleiden en via de organisatie van de taalexamens het gebruik van beide landstalen in bestuurszaken moet bevorderen. Een nieuwe Dienst voor Algemeen Bestuur moet uniforme beheermethodes uitwerken en stroomlijnen en het beleid op het vlak van ambtenarenzaken coördineren. Camu versterkt eveneens de positie van de premier binnen de regeringsploeg door de inrichting van de Diensten van de Eerste Minister. Coördinatie is Camu’s ordewoord.
De doortastende administratieve hervormingen worden in mei 1940 een halt toegeroepen door de Duitse invasie. Na de oorlog zet Camu zijn carrière voort in de privésector. De beloften van grote administratieve hervormingen worden vergeten. Pas begin jaren 2000 wordt met de Copernicus-hervorming het federale ambtenarenapparaat grondig hervormd. De resultaten van dit omvangrijke plan zijn gemengd, maar belangrijke delen van de hervormingen die Louis Camu had geïnitieerd, bleven behouden.
De inventaris
Het archief van Louis Camu is vrij raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. De inventaris – enkel uitgegeven in elektronische versie – is gratis online beschikbaar via onderstaande links.
COPPIETERS Guy, Inventaris van het archief van Louis Camu en het Koninklijk Commissariaat voor Administratieve Hervorming (1936-1940 (1884-1964)), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 713, publicatie nr. 6486, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024.
