Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Rijksarchief te Antwerpen

Texte petit  Texte normal  Texte grand

Contact:

Door Verstraeteplaats, 5
2018 Antwerpen
  Hoe te bereiken ?

T : +32 (0)3 236 73 00
F : /
rijksarchief.antwerpen-beveren@arch.be

Openingsuren:

  • Dinsdag, woensdag en vrijdag open op afspraak: 9.00 u tot 16.30 u.
    Vanaf 15 mei 2023 is de leeszaal enkel nog open op woensdag en vrijdag.
  • Reserveer jouw plaats in het Rijksarchief Antwerpen via e-mail, minstens twee werkdagen voor de gewenste bezoekersdatum.
  • In juli en augustus: gesloten tussen 12.00 u en 13.00u.
  • Gesloten op maandag, donderdag, zaterdag, zondag, feest- en brugdagen (en tijdens de bestandscontroleweek). Vanaf dinsdag 15 mei 2023 is de leeszaal wegens personeelsgebrek ook gesloten op dinsdag.

  Bekijk hier alle sluitingsdagen

Het aantal kaarten en plattegronden in het archief van de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk, bewaard in het Rijksarchief Antwerpen, verdubbelde quasi sinds de jaren 1950. De teller staat nu op 120 nummers, mooi beschreven in een herziene, geactualiseerde inventaris. Alle kaarten houden verband met goederenbeheer, vooral binnen maar ook buiten de grenzen van de huidige provincie Antwerpen.

05/02/2024

Op maandag 5 februari nam het Rijksarchief tijdens een feestelijke academische zitting na ruim 18 jaar afscheid van Karel Velle als Algemeen Rijksarchivaris. Zowel het personeel van alle Rijksarchiefvestigingen als tal van vertegenwoordigers van het Federaal Wetenschapsbeleid en van partnerinstellingen uit binnen- en buitenland, vrienden en familie tekenden present en gaven Karel Velle een bijzonder hartelijk afscheid. 

Hou de komende weken de sluitingen wegens bestandscontroles in het oog

Opgelet: in de loop van september, oktober en november sluiten negen van onze leeszalen (ARA2 - CegeSoma - Rijksarchief Antwerpen - Rijksarchief Bergen - Rijksarchief Beveren - Rijksarchief Brugge - Rijksarchief Doornik - Rijksarchief Kortrijk - Rijksarchief Luik) een weekje de deuren voor de jaarlijkse bestandscontrole. Tijdens bestandscontroles, variërend per leeszaal, worden onze archiefmagazijnen systematisch gecontroleerd om na te gaan of er in het afgelopen jaar geen lacunes ontstaan zijn in de diverse bestanden. Er wordt ook extra tijd vrijgemaakt om archiefaanwinsten te verwerken.

In 2019 droeg de provinciale dienst ‘Toerisme Provincie Antwerpen’ haar archief over aan het Rijksarchief Antwerpen. De digitale inventaris ervan die nu online staat, is dé ideale reisgids voor wie de geschiedenis van het toerisme in de provincie Antwerpen (vanaf 1947) in kaart wil brengen.

23/06/2023 - Divers
Huidige inventarissen van de gedigitaliseerde parochieregisters en registers van de burgerlijke stand vanaf 17 juli 2023 offline

OPGELET! Zes maanden na de lancering van onze nieuwe genealogische website, op maandag 17 juli 2023, zullen zoals aangekondigd de huidige inventarissen (geordend per provincie en gemeente) van de gedigitaliseerde parochieregisters en registers van de burgerlijke stand offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zijn vanaf dan enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s zullen verdwijnen. 

09/06/2023 - Evenementen
Internationale Archiefdag 2023 - Waarom digitaliseert het Rijksarchief niet alles?

Op 9 juni is het Internationale Archiefdag: hét moment om eens stil te staan bij een vraag die we héél vaak krijgen… Waarom digitaliseert het Rijksarchief niet alles? Ontdek in deze video onze drie antwoorden!

23/05/2023 - Publicaties
Jaarverslag 2022: de realisaties en uitdagingen van het Rijksarchief als 'collectief geheugen van België'

Ook wie ziende blind is, kan er niet omheen: de maatschappelijke betekenis van archieven groeit. Dat blijkt onder meer uit een toename van het aantal parlementaire vragen over onze werking, maar er zijn nog tal van andere factoren. Ontdek ze in het jaarverslag 2022: een bloemlezing van de uiteenlopende activiteiten van het Rijksarchief. Onze taken zijn divers, maar bevatten tegelijk een rode draad: het beschikbaar maken van zoveel mogelijk betrouwbare informatie voor zoveel mogelijk mensen. Dat is het streefdoel van alle 272 medewerkers, of ze nu voor of achter de schermen werken. Samen zorgden ze voor de verwerking van meer dan 12 km nieuwe archieven, wat het totaal op ruim 385 km beheerd analoog archief brengt. Meer dan 5,5 km archief werd raadpleegbaar gemaakt via inventarissen en andere archieftoegangen. Tijdens meer dan 2 miljoen bezoeken aan onze online zoekomgeving werden meer dan 100 miljoen pagina's geconsulteerd. Maar 2022 bracht ook (nieuwe) uitdagingen en bezorgdheden met zich mee. 

Leeszaal van het Rijksarchief Antwerpen vanaf 15 mei tijdelijk gesloten op dinsdag

Door een personeelsgebrek is de leeszaal van het Rijksarchief Antwerpen vanaf 15 mei 2023 tijdelijk gesloten op dinsdag. De openingsdagen van onze leeszaal in Antwerpen zijn vanaf dan woensdag en vrijdag. De openingsdagen van de leeszaal in Beveren blijven ongewijzigd: dinsdag en donderdag. We danken onze bezoekers voor het begrip.

17/01/2023 - Digitalisering - Divers

Goed nieuws voor doorwinterde genealogen en al wie op zoek wil gaan naar sporen van zijn of haar voorouders: de nieuwe website met de genealogische bronnen van het Rijksarchief staat online! De zoekrobot bevat ruim 38,6 miljoen pagina's met geboorte-, doop-, huwelijks-,  overlijdens- en begrafenisakten  evenals de tienjarige tafels voor heel België. Alle bronnen zijn gratis raadpleegbaar. We hopen dat deze langverwachte lancering alle verwachtingen inlost!

Het Rijksarchief Antwerpen bewaart heel wat affiches van het provinciebestuur van Antwerpen. Sommige affiches werden door de archiefdienst van de provincie Antwerpen als één verzameling samengebracht. In 2013 werd deze verzameling van 2.789 affiches naar het Rijksarchief overgebracht. Sinds 2021 zijn de affiches dankzij de publicatie van een catalogus raadpleegbaar in onze leeszaal in Antwerpen. En nu zijn ze ook geïntegreerd in onze online zoekomgeving.

Het is zover: de eerste titel van ‘Beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland’ werd zaterdag 1 oktober 2022 uitgedeeld! Het werd een bijzonder pittige finale in het Utrechts Archief. De 34 finalisten moesten zich onder meer door een logboekfragment over een kaping op zee worstelen, neergeschreven in 1703 door een Brugs-Amsterdamse kapitein.

05/09/2022 - Divers
Wijzigingen op til voor de raadpleging van genealogische bronnen

In het kader van de lancering van een nieuwe genealogische zoekwebsite in het najaar van 2022 zullen bepaalde gedigitaliseerde parochieregisters of registers van de burgerlijke stand tijdelijk niet beschikbaar zijn. Zes maanden na de lancering van deze nieuwe website zullen de huidige inventarissen in de zoekrobot (geordend per provincie en gemeente) offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zullen dan nog enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar zijn. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s op termijn zullen verdwijnen. Heb je links naar deze registers verwerkt in een stamboom of op een website? Dan zullen deze na de lancering van de nieuwe website aangepast moeten worden. We doen er alles aan om de overgang zo vlot mogelijk te laten verlopen en danken je alvast voor je begrip.

Schrift-ure 2022: Finale Kampioenschap Paleografie

Op zaterdag 1 oktober 2022 vindt de finale van de eerste Vlaams-Nederlandse paleografiewedstrijd plaats in Utrecht, dat dit jaar 900 stadsrechten viert. Paleografie (het kunnen lezen van oude handschriften) is niet alleen belangrijk voor onderzoekers, het is ook gewoon spannend voor iedereen die van geschiedenis en taal houdt. Wie wordt de beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland?

Het archief van de Rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen (correctionele zaken) dat tussen 1939 en 1989 aan het Rijksarchief Antwerpen/Beveren werd overgedragen, is via een nieuwe online inventaris toegankelijk gemaakt voor onderzoek. Cijfers zeggen niet alles, in dit geval echter tonen ze wél het soortelijk gewicht aan van het archiefbestand: maar liefst 426 strekkende meter archief, 41.414 archiefbeschrijvingen en een publicatie die 2.209 pagina’s telt. 

31/03/2022 - Evenementen - Antwerpen
Tentoonstelling – Wat hebben Willem Elsschot en Raymond van het Groenewoud met elkaar gemeen?

In het lied '(Als ik denk aan mijn) schoolgaande jeugd' schetst van het Groenewoud een niet al te fraai beeld van zijn tijd op de schoolbanken van het Koninklijk Atheneum van Berchem. Ook Willem Elsschot had een haat-liefdeverhouding met het 'athénée royal' van Antwerpen. Maak op zondag 24 april tijdens Erfgoeddag kennis met oude klasfoto’s, registers van strafstudies, schoolkrantjes, kaarten,... uit de archiefbestanden van het Rijksarchief Antwerpen!

11/03/2022 - Divers

Op donderdag 10 maart 2022 besliste de Internationale Archiefraad (ICA), waarvan het Rijksarchief een van de stichtende leden is, om alle betrekkingen op te schorten met de vier Russische en Wit-Russische overheidsinstellingen die momenteel lid zijn van de ICA.   

07/03/2022 - Divers
Solidariteit met de Oekraïense wetenschappelijke gemeenschap

Het Rijksarchief draagt het standpunt van het federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) inzake de huidige situatie in Oekraïne mee uit. Alle federale wetenschappelijke instellingen willen collectief hun volwaardige en volledige solidariteit betuigen met de Oekraïense wetenschappelijke en culturele gemeenschap. Specifiek voor de archiefsector onderschrijft het Rijksarchief als stichtend lid de steunbetuiging van de International Council on Archives (ICA) aan de collega's uit de Oekraïense archiefsector.

14/02/2022 - Divers
Volg ons op Facebook!

Op 14 februari 2022 werd de symbolische kaap gerond van 10.000 volgers op de Franstalige Facebook-pagina van het Rijksarchief! Ook aan Nederlandstalige zijde volgen duizenden mensen het reilen en zeilen in het Rijksarchief: enorm motiverend voor iedereen die met hart en ziel mee aan de kar trekt. Dankjewel daarvoor!

03/02/2022 - Divers

Eind januari bereikte ons het droevige nieuws dat dr. Ernest Persoons, ere-Algemeen Rijksarchivaris, overleden is in het WZC Sint Bernardus in Bertem. Het Rijksarchief herinnert en eert Ernest Persoons als een civil servant in de beste betekenis van het woord.

Sinds 2013 hebben de archiefploegen van SATURN al ruim 30 kilometer archief van de FOD Financiën verwerkt. Wegens succes wordt de samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën voor de selectie, inventarisatie en overbrenging van de archieven verlengd tot 2025. Meer nog, omdat er veel extra werk op de plank ligt, wordt het aantal archiefploegen uitgebreid van drie naar vier: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel.

17/01/2022 - Archiefbeheer - Divers
Vertragingen in de levering van bewaringsmateriaal

Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.

Op dinsdag 19 oktober 2021 vond de officiële heropening plaats van het Rijksarchief in Antwerpen. De Regie der Gebouwen voerde de afgelopen jaren grondige renovatie- en uitbreidingswerken uit in dit prachtige belle époquegebouw, dat dateert uit 1905-1906. Bezoekers kunnen er sinds april dit jaar (op afspraak) talrijke archiefbestanden van de stad, de regio en de provincie Antwerpen raadplegen.

Hoewel de archiefbewaarplaatsen van het Rijksarchief gelukkig volledig gespaard bleven, trof de watersnood heel wat elders bewaarde archieven. Het Rijksarchief heeft tot taak toezicht te houden op de archieven van overheidsdiensten. Deze opdracht bestaat onder meer uit het geven van aanbevelingen inzake conservatie en restauratie, met inbegrip van maatregelen die moeten worden genomen in geval van waterschade. Het Rijksarchief is al sinds 14 juli intens bezig met de opvolging van deze taak.

20/05/2021 - Evenementen - Gent - Antwerpen - Beveren
EXPO – CRIME SCENES: Interbelluminterieurs door de lens van de forensische fotografie

Foto’s van crime scenes vormen een nog onontgonnen, maar waardevolle bron voor onderzoek naar historische interieurs. Originele foto’s en plattegronden van plaatsen delict in de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen in de jaren 1920 en ‘30, uit gerechtelijke dossiers die worden bewaard in het Rijksarchief, worden in VANDENHOVE (Gent) voor het eerst vanuit die optiek getoond. Ze bieden een ongecensureerde inkijk in het alledaagse wonen van verschillende bevolkingslagen in diverse woningtypes. De tentoonstelling belicht zowel de oprichting en het vroege functioneren van de gerechtelijke laboratoria van Gent en Antwerpen, als de leefomstandigheden en interieurinrichting tijdens het interbellum.

Had je geen werk, geen vaste woonplaats en geen middelen van bestaan? Dan werd je tot 1993 naar Wortel- of Merksplas-Kolonie gestuurd. Liep één van jouw voorouders een dergelijk parcours? Zoek het uit via een nieuw ontwikkelde (online) zoekmodule en ontdek heel wat boeiende informatie over het leven van landlopers, hun familie en hun herkomst.

01/04/2021 - Digitalisering

De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.

11/03/2021 - Divers
Het Rijksarchief in 2020: jaarcijfers van een bijzonder jaar

Dat 2020 ook voor het Rijksarchief geen gewoon werkjaar is geweest, hoeft eigenlijk niet eens te worden vermeld. In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. Na een periode van minimale dienstverlening werd gefaseerd heropgestart. In het najaar volgde een tweede sluiting van de leeszalen. Elk Rijksarchief bleef evenwel steeds bereikbaar. En achter de schermen werd meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek. De retroconversie raakte in 2020 in een stroomversnelling. Maar de aandacht ging ook naar het online brengen van meer en meer gedigitaliseerde archieven. Deze uitzonderlijke situatie heeft uiteraard sporen nagelaten in de jaarcijfers: minder leeszaalbezoek, nauwelijks publieksevenementen, minder naar het Rijksarchief overgebrachte archieven… Maar dus ook: een grotere digitale toegankelijkheid.

Het renovatieproject van het Rijksarchiefgebouw in de Antwerpse Zurenborgwijk heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Tussen de goedkeuring van de bouwaanvraag in 2004 en de voltooiing van de werken lag een tijdspanne van niet minder dan 16 jaar. Na jaren van onzekerheid, uitstel en stilte kunnen we eindelijk goed nieuws brengen. Op dinsdag 6 april 2021 opent het Rijksarchief opnieuw zijn deuren aan de Door Verstraeteplaats!

16/10/2020 - Divers

Kersvers staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine bezocht samen met zijn kabinetsmedewerkers op donderdag 15 oktober 2020 het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. De staf van het Rijksarchief gaf hem eerst een uitgebreide briefing over de huidige werking én de uitdagingen en verwachtingen naar de toekomst toe. Tijdens de rondleiding in de archiefruimtes die daarop volgde, maakte de staatssecretaris kennis met enkele grote, relevante reeksen hedendaags archief, zoals het zgn. ‘Afrika-archief’ – waarvan de overdracht door de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief volop bezig is –, het archief van het militair gerecht (o.m. repressie-archieven), honderdduizenden dossiers ‘oorlogsschade WOII’, bedrijfsarchieven, …

30/09/2020 - Divers

Vele burgers en organisaties keken vorige week uit naar de tekst van het akkoord dat zeven politieke partijen sloten om met de nieuwe federale regering van start te gaan. Die tekst werd op 30 september ruim verspreid. Ondertussen is ook de samenstelling van die nieuwe regering bekend. De politieke verantwoordelijke voor het Rijksarchief is staatssecretaris voor wetenschapsbeleid Thomas Dermine, een 34-jarige handelsingenieur uit Charleroi. Rekening houdend met de vele uitdagingen op het vlak van modernisering en uitbreiding van de gebouweninfrastructuur is ook de persoon van Mathieu Michel belangrijk. Michel is nl. staatssecretaris bevoegd voor onder meer de Regie der Gebouwen. Welke delen van het regeerakkoord zijn voor het Rijksarchief belangrijk?

03/05/2020 - Divers

De “minimale dienstverlening” die sinds half maart van kracht is binnen het Rijksarchief belet niet dat  achter de schermen hard gewerkt wordt, ook door onze vrijwilligers! We vroegen hen met spijt in het hart om voorlopig niet naar de leeszalen te komen, maar van thuis uit bleven en blijven ze het stamboomonderzoek in België meer dan ooit mee vooruit helpen. Daarvoor willen we onze vrijwilligers nog eens heel expliciet bedanken! Naast de opvolging van de bestaande projecten (DemoGen, DemoGenVisu, enz.) werden de afgelopen weken ook nieuwe databanken opgestart.

Top 10 ArchPoll staat online!

Van 30 maart tot 9 april liep de enquête ArchPoll, waarmee we peilden welke archieven (bestanden/bestanddelen) ons publiek graag zo snel mogelijk online wil. Niet minder dan 2.888 mensen brachten hun stem uit: een aantal dat onze verwachtingen ruim overtrof! We willen alle stemmers dan ook bedanken voor hun deelname. Het werd een experiment dat duidelijk naar meer smaakt. En we houden rekening met jullie voorkeur. De top 10 die uit de ArchPoll naar voren kwam, staat intussen online!

  1. Vrijgeleiden uit Wereldoorlog I (nrs. 414-607)
  2. Brabantse volkstellingen (17de-18de eeuw) (nrs. 314-405)
  3. Vonnisboeken van de Raad van Vlaanderen (14de-18de eeuw) (nrs. 164-170, 2327-2605 en 8557-8596)
  4. Vonnisboeken van de Grote Raad van Mechelen (1475-1794) (nrs. 977-1045)
  5. Archief van de Raad van Beroerten (1567-1576) (nrs. 1-400)
  6. Penningkohieren in het archief van de Audiëntie (1569-1574) (nrs. 618/1-39)
  7. Kortrijkse poortersboeken (1413-1796) (nrs. 1-5)
  8. Archief van de oude universiteit Leuven (15de-18de eeuw) (nrs. 3, 22-29, 51-88, 99, 273-286, 288, 298-306, 387-391, 502-511, 689, 710-725, 812-815, 4751-4755)
  9. Kortrijkse wezerijregisters (1403-1796) (nrs. 1-179)
  10. Repertoria van notarisarchieven uit Bergen (19de-20ste eeuw) (nrs. 1-57)
21/04/2020 - Divers

In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. In België gebeurde dat op 13 maart 2020, na de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad (NVR) van 12 maart. Het Rijksarchief sloot zijn leeszalen en ging een periode van minimale dienstverlening in. Maar achter de schermen wordt meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek.

30/08/2019 - Archiefbeheer - Publicaties

De Waalse gemeentebesturen krijgen een langverwachte nieuwe archiefselectielijst ter beschikking. Het gaat om een inhoudelijke en vormelijke herziening en aanpassing van een oudere selectielijst die sinds 2005 niet meer herwerkt was. Ook aan Vlaamse zijde is een geactualiseerde versie van de archiefselectielijst voor gemeentearchief beschikbaar, goedgekeurd op 1 juni 2019.

27/08/2019 - Archiefbeheer - Publicaties
Jaarverslag 2018 over het Archieftoezicht

Het Rijksarchief oefent toezicht uit op het archief- en informatiebeheer van de federale overheid. Daartoe publiceren we richtlijnen en aanbevelingen, verrichten we controlebezoeken en stellen archiefselectielijsten op. Dit zijn overzichten van archiefbescheiden met aanduiding van wat op termijn vernietigd, dan wel naar het Rijksarchief moet worden overgebracht. We verzorgen ook opleidingen voor ambtenaren en verlenen advies bij de bouw en inrichting van archiefruimtes. Welke concrete acties we in 2018 ondernamen om deze missie vorm te geven, lees je in het jaarverslag 'Archieftoezicht' dat nu online staat. De conclusie? Het Rijksarchief vraagt bijkomende mensen en middelen om haar wettelijke toezichtstaak en adviesfunctie naar behoren te kunnen uitoefenen...

23/05/2019
Jaarverslag 2018

269 personeelsleden, ruim 8 km nieuw verworven archief (wat het totaal op 345 km beheerd archief brengt), 656 inspectiebezoeken, 135 publicaties, ... Jaarcijfers zijn voor elke organisatie cruciaal. Ze zorgen voor interne duidelijkheid, maar veruitwendigen daarnaast op transparante wijze hoe de organisatie het voorbije jaar zijn missie en taken vormgaf. Data helpen verantwoording af te leggen naar beheersorganen toe en kunnen ingezet worden om op het beleid te wegen. Op welke domeinen gaan we voor- of achteruit? Ontdek het in het Jaarverslag 2018!

Het renovatiedossier van het Antwerpse Rijksarchiefgebouw aan de Door Verstraeteplaats verliep de voorbije jaren niet van een leien dakje. Door een conflict tussen de Regie der Gebouwen, die instaat voor het gebouwenbeheer van de federale overheid, en de private hoofdaannemer liepen de werken enorme vertragingen op. Deze situatie schiep onduidelijkheid en onzekerheid. Maar gelukkig lijkt nu het einde van de tunnel in zicht. Als alles volgens plan verloopt, dan kan eind 2020 het compleet vernieuwde archiefgebouw in gebruik worden genomen. 

01/03/2019 - Digitalisering

Onze zoekrobot is geüpdatet! Raadpleeg vanaf nu gratis 34,6 miljoen bladzijden met parochieregisters en registers van de burgerlijke stand.

01/03/2019 - Onderzoek

Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”

Het Rijksarchief bewaart talrijke brieven en duizenden doodsberichten van soldaten die waren ingelijfd in de legers van Napoleon. Een nieuwe publicatie uit 2019 behandelt 150 van dergelijke brieven die werden geschreven tussen 1800 en 1814. De genealogische gegevens uit de doodsberichten van de soldaten van de Franse departementen kunnen bovendien online geraadpleegd worden.  

Op zaterdag 15 december 2018 streden 55 finalisten in het Rijksarchief Brugge om de winst van het Open Kampioenschap Paleografie, een organisatie van de Rijksarchieven in Vlaanderen en de Vlaamse universitaire geschiedenisopleidingen. In tegenstelling tot de voorbije edities, mochten er nu ook professionelen deelnemen. Maar met slechts 13 fouten (tegenover 33 fouten voor de tweede plaats) gaf Jean Bastiaensen uit Kalmthout (categorie +25 jaar) hen allemaal het nakijken. In de categorie -25 jaar mocht de Gentse doctoraatsstudent Kevin Dekoster de titel op zijn palmares schrijven.

18/12/2018 - Publicaties
Nieuw nummer van Science Connection verschenen

Het meest recente nummer van Science Connection, het magazine van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft opnieuw enkele Rijksarchiefartikels in de aanbieding: lees over de uitbouw van een federaal webarchief (blz. 32-34), het kennisplatform Temas (blz. 39-42) of de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van WO I  (2014-2018, De herdenkingen lopen ten einde maar het onderzoek gaat verder, blz. 43-46). Veel leesplezier!

In maart 2013 droeg het provinciebestuur van Antwerpen zijn archieven ouder dan 30 jaar over aan het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren. De deelarchieven uit deze overdracht die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog en haar nasleep zijn nu geïnventariseerd. Het gaat om archiefstukken die een goed beeld geven van de opdrachten die het Antwerpse provinciebestuur vervulde tijdens de mobilisatie, de bezetting en de directe naoorlogse periode. Zo kan deze inventaris een impuls vormen voor het onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog in de provincie Antwerpen, maar ook voor lokaal historisch onderzoek in bredere zin.

Stamboeken van zeelui bevatten gegevens die geschikt zijn voor zowel stamboomonderzoek als onderzoek naar migratiepatronen. In het kader van het IMMIBEL-project werden de klappers op de stamboeken die worden bewaard in het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren digitaal verwerkt én geïntegreerd in onze online zoekrobot.

De preselecties voor het Kampioenschap Paleografie zijn afgelopen, en jullie belangstelling bleek groot! Een 200-tal deelnemers waagde zich aan de oefentekst: jong, oud, heemkundigen, genealogen, academici, studenten, Vlamingen, maar ook enkele Walen en Nederlanders. De resultaten zijn intussen verwerkt en 64 deelnemers bemachtigden een plaatsje in de finale. De finalisten, die per mail op de hoogte werden gebracht, worden op zaterdag 15 december 2018 om 14u verwacht in het Rijksarchief te Brugge. Rond 17u zullen de kersverse kampioenen bekend zijn en volgt de prijsuitreiking en receptie. Supporters zijn welkom!

11/11/2018 - Evenementen - Divers - Onderzoek
100 jaar Groote Oorlog: volg ons op Facebook

In het kader van de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van de Groote Oorlog kan je elke dag van november 2018 op de Facebook-pagina van het Rijksarchief kennismaken met een van de aspecten van dit gruwelijke conflict. Het Rijksarchief bewaart in zijn verschillende vestigingen talrijke archiefbestanden over de Eerste Wereldoorlog.

30/10/2018 - Digitalisering

Het Rijksarchief bewaart een enorme collectie kaarten en plattegronden, waarvan sommige meer dan 500 jaar oud zijn. Meer dan 112.000 exemplaren werden reeds gedigitaliseerd, en ruim 78.000 daarvan kunnen digitaal geraadpleegd worden in de leeszalen van het Rijksarchief. Via Cartesius zijn ca. 32.000 kaarten bovendien online toegankelijk.

Leeszaal in Beveren vanaf 16 oktober 2018 opnieuw open op vrijdag

Om personeelsredenen was de leeszaal van het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren vanaf 1 juni 2018 op vrijdag gesloten, maar het einde van deze tijdelijke maatregel is in zicht. Vanaf dinsdag 16 oktober 2018 is onze leeszaal in Beveren opnieuw vier dagen per week open, ook op vrijdag.

27/09/2018 - Archiefbeheer

Sinds 25 mei 2018 is de ‘Algemene Verordening Gegevensbescherming’, beter bekend als de ‘GDPR’, in de Europese Unie van kracht, dus ook in België. Wat verandert er concreet voor het Rijksarchief en voor jou als gebruiker? 

Proeven van het Rijksarchief: 6 workshops over minder bekende archiefbronnen

In het Rijksarchief zit veel ongekend bronnenmateriaal uit de 19de eeuw met een schat aan informatie voor lokaal historisch onderzoek. Maar hoe vind je de weg in deze massa informatie? Het Rijksarchief en Heemkunde Vlaanderen peilden via een enquête naar de interesses van heemkundigen en lokale erfgoedwerkers. De bronnen die zij naar voor schoven, kan je in de loop van oktober-november 2018 via een workshopreeks in het Antwerpse FelixArchief leren kennen. Omdat de eerste reeks al snel volzet was, is nu een tweede reeks workshops toegevoegd! Schrijf je snel in, want het aantal plaatsen is beperkt (max. 25 deelnemers/reeks).

Gratis toegang tot de leeszalen: reportages in de Rijksarchieven te Luik en Louvain-la-Neuve

Sinds 1 juni 2018 is de toegang tot de 19 leeszalen van het Rijksarchief gratis. Met deze maatregel willen we ervoor zorgen dat elke burger toegang heeft tot het archief. Onze archiefdiensten beheren documenten van hoven en rechtbanken, parochieregisters, archief van overheidsbesturen, notarissen, de privésector en particulieren. Kortom, een walhalla voor al wie genealogisch of geschiedkundig onderzoek wil voeren! Bekijk de reportages die door lokale televisiezenders in het Luikse en Waals-Brabant werden gedraaid in respectievelijk het Rijksarchief te Luik en het Rijksarchief te Louvain-la-Neuve.

11/07/2018 - Aanwinsten - Antwerpen - Beveren

Bij een opruimactie in het heemmuseum in Oevel-Westerlo stootten de mensen van Heemkring Ansfried op twee originele domeinrekeningen van de rentmeester van de graaf van Grobbendonk. De oudste dateert van 1699 en is van de hand van Laurentius de Vries, de andere betreft de periode van kerstmis 1761 tot september 1762 en werd opgemaakt door Carel de Vries, maar na diens overlijden ter afdoening voorgelegd door zijn zoon Jan-Baptist.

Gratis lezerskaart voor iedereen

Vanaf 1 juni 2018 is de toegang tot de 19 leeszalen van het Rijksarchief gratis. Met deze maatregel willen we de toegankelijkheid van de archieven die we beheren maximaal garanderen. De online raadpleging van archief, ook die van de genealogische bronnen zoals de parochieregisters en de registers van de burgerlijke stand van meer dan 100 jaar oud, blijft gratis. De tarieven voor opzoekingen en reproducties (op afstand) worden daarentegen gevoelig verhoogd. Het nieuwe tarief voor prestaties van het Rijksarchief werd op 25 mei 2018 ondertekend door de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid en zal eerstdaags worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het tarief was sinds 2011 niet meer aangepast of geïndexeerd. Een aanpassing en afstemming op de werkelijke kosten van bepaalde prestaties drong zich op.

25/05/2018 - Divers
Wat doet het Rijksarchief in het kader van de Algemene Verordening Gegevensbescherming?

Op 25 mei 2018 trad de Algemene Verordening Gegevensbescherming in werking. Deze nieuwe Europese wetgeving, beter bekend onder de Engelse afkorting GDPR, zorgt ervoor dat jouw persoonsgegevens beter worden beschermd en dat je er meer controle over hebt. We verzekeren alle nieuwsbriefabonnees van het Rijksarchief dat enkel hun e-mailadres in onze databank zit. We gebruiken dit adres niet voor andere doeleinden en delen het ook niet met derden. Als je onze nieuwsbrief wil blijven ontvangen, moet je niets doen. Wil je je voorkeuren aanpassen of wil je je uitschrijven? Dat kan via de link onderaan elke nieuwsbrief, of via deze link.

Nieuwe parochieregisters online

Update van de parochieregisters! Er zijn duizenden nieuwe scans beschikbaar via onze zoekrobot, waaronder registers van Izegem, Menen, Meulebeke, Ronse, Tielt, Werken, Oudenaarde, Roeselare, Wervik, Herne, Sint-Pieters-Kapelle, Waimes, Zele, Herfelingen, Donceel, Angleur, Denderleeuw, Hergenrath, en Gent. Daarnaast werden alle foutmeldingen van de laatste twee jaar gecontroleerd en aangepast. Er zijn nu 27.803 registers of 5.705.858 pagina’s beschikbaar! De update van de burgerlijke stand is voorzien voor begin april. Blijf op de hoogte via de website of via Facebook.

23/02/2018 - Divers - Antwerpen - Beveren

Het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren heeft met spijt in het hart afscheid genomen van de ouderdomsdeken (93!) onder onze vrijwilligers: Dora Kennivé-De Wilde. Dora zette zich jarenlang in voor onder meer de ontsluiting van de archieven van schepenbanken, een krak als ze is in paleografie.

Vanaf midden maart 2018 wordt voor het aanvragen van documenten in onze leeszalen een nieuwe interface in gebruik genomen. De aanvraag wordt hiermee gebruiksvriendelijker en eenvoudiger. De vernieuwing kadert binnen de lancering van een nieuw archiefbeheersysteem.

Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.

‘Hoe lang moeten we deze documenten bewaren?’ is de meest gestelde vraag aan de archivaris of informatiebeheerder. Het antwoord zit vervat in administratieve, juridische of historisch-wetenschappelijke redenen die worden gebundeld in een selectielijst. Steden en gemeenten in Vlaanderen hebben sinds kort een nieuwe versie ter beschikking van de selectielijst voor hun archieven.

Vrijwilligers hebben in het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren een omvangrijk project succesvol afgerond. Het gaat om de indexering van aangiften van nalatenschap, ook successieaangiften of erfenisaangiften genoemd, van het registratiekantoor Herentals voor de periode 1818 tot 1899. Genealogen en heemkundigen krijgen hiermee makkelijk toegang tot een massa persoonsgebonden 19e-eeuwse informatie.

25/08/2017 - Archiefbeheer

Op de website van het Rijksarchief is een geactualiseerde versie van de selectielijst voor de archieven van de lokale politie beschikbaar. De vernieuwde selectielijst kwam tot stand dankzij de input en medewerking van tal van politiemedewerkers, en dankzij de gewaardeerde steun van de Vaste Commissie van de Lokale Politie, die ook instond voor de officiële goedkeuring ervan.

09/06/2017 - Archiefbeheer

Eind maart 2017 werd een wetswijziging goedgekeurd inzake de organisatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. In de nieuwe wettekst zijn diverse bepalingen i.v.m. het archief van deze diensten opgenomen. Er wordt onder meer voorzien in een verlenging van de termijn waarin de Veiligheid van de Staat haar archief moet overbrengen naar het Rijksarchief, wat het Rijksarchief betreurt. Maar er zijn vanuit archiefperspectief ook positieve signalen op te vangen in dit dossier.

16/05/2017 - Digitalisering

Op 16 mei 2017 werd de onlinecollectie historische kadasterplannen en -documenten uit de eerste helft van de 19de eeuw gelanceerd in aanwezigheid van de Minister van Financiën en de Staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid. De creatie van het ‘primitief’ (in de zin van ‘eerste’) kadaster in de eerste helft van de 19de eeuw ging gepaard met de opmaak van tienduizenden kaarten en van de ‘processen-verbaal van afpaling van gemeentegrenzen’. Dankzij een scanningsoperatie van Financiën staan al deze stukken nu online, via de zoekrobot van het Rijksarchief. Nieuwsgierig? Bekijk ons filmpje! Overtuigd? Duik online in de collectie (ca. 85.000 beelden)!

04/05/2017 - Divers

Begin 2017 werden binnen het BRAIN-programma van het federaal Wetenschapsbeleid zes nieuwe onderzoeksprojecten geselecteerd waarop het Rijksarchief intekende. In tijden van budgettaire krapte is dit bemoedigend nieuws. De deelname aan BRAIN-projecten is immers een van de weinige mogelijkheden voor het Rijksarchief om bijkomende middelen te verwerven voor de ontwikkeling van wetenschappelijke activiteiten. We zetten voor u de zes nieuwe onderzoeksprojecten op een rijtje.

21/12/2016 - Archiefbeheer

Op 21 december 2016 is in het Belgisch Staatsblad een ministerieel besluit verschenen over de technische voorschriften en normen waaraan archieflokalen van de overheden en openbare instellingen opgesomd in art. 2 § 2, moeten voldoen. Voor het Rijksarchief is de publicatie van dit ministerieel besluit een nieuwe, belangrijke stap in de richting van een sluitend reglementair kader, dat tot doel heeft overheden tot een rationeel archiefbeleid aan te zetten en de duurzame bewaring van maatschappelijk relevante overheidsinformatie te waarborgen.

25/11/2016 - Digitalisering

In 1934 schonk de Nederlandse regering honderden kaarten en plattegronden aan ons land. De collectie bestond vooral uit de plannen van de fortificaties van Zuid-Nederlandse steden, van de 17de eeuw tot de eerste helft van de 19de eeuw. Een 700-tal kaarten uit deze collectie zijn nu toegevoegd aan www.cartesius.be en dus online te bekijken.

Mededeling aan de bezoekers en partners van het Rijksarchief

Het Rijksarchief is zich ervan bewust dat de instelling een belangrijke rol vervult inzake de toegang tot  informatie en archieven. Reeds vele jaren werden aanzienlijke inspanningen geleverd om alle gebruikers een kwaliteitsvolle dienstverlening te bieden. Als gevolg van de daling van het budget en de inkrimping van het personeelsbestand en door de gewijzigde noden van het publiek, zal het Rijksarchief zich de komende maanden evenwel genoodzaakt zien om die dienstverlening op een andere manier in te vullen. De heroriëntatie zal de komende weken worden voorbereid. Verschillende opties liggen nog open, maar het is reeds duidelijk dat er gevolgen zullen zijn voor de openingstijden van de studiezalen. We informeren u zo snel mogelijk over de beslissingen die in dat verband zullen genomen worden.

Karel Velle
Algemeen Rijksarchivaris

04/10/2016 - Publicaties

U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.

07/07/2016 - Digitalisering - Divers
Instructiefilmpje over de zoekrobotten van het Rijksarchief online!

Het Rijksarchief bewaart meer dan 315 kilometer archief. Jaarlijks komt daar, na selectie, meer dan 10 km bij. Hoe begin je te zoeken in die onvoorstelbare berg informatie? Hét werkinstrument om je op weg te helpen is de zoekwebsite http://search.arch.be. In deze instructievideo krijg je, na een korte voorstelling van het Rijksarchief, heel concrete tips over hoe je het maximale uit de zoekrobotten van het Rijksarchief kan halen.

 Klik hier om de instructievideo te bekijken via YouTube

06/07/2016
Gevangenisarchieven geven hun geheimen prijs

Science Connection, het magazine van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft zopas nr. 51 (juni-juli 2016) uitgebracht met allerhande nieuws over en van de 10 federale wetenschappelijke instellingen. Op blz. 4 vindt u een artikel over het gevangenisarchief dat in het Rijksarchief kan worden geraadpleegd. De inventarissen van de gevangenissen van Charleroi, Bergen, Verviers, Hoei, Dinant, enz. zijn te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief .

Klik hier om Science Connection nr. 51 (juni-juli 2016) gratis te downloaden

11/04/2016 - Digitalisering

België beschikt over een unieke reeks registers met bevolkingsstatistieken over de periode 1841-1976. Nergens in Europa zijn er zulke oude, gedetailleerde bevolkingscijfers beschikbaar. In 2001 kwamen de registers in het Rijksarchief terecht. Ze werden integraal gedigitaliseerd, ontsloten via een databank en zopas online gezet.

25/02/2016 - Publicaties

Het Algemeen Rijksarchief heeft een repertorium heruitgegeven dat een overzicht biedt van alle parochies van de Oostenrijkse Nederlanden, de prinsdommen Luik en Stavelot-Malmédy, en het hertogdom Bouillon in 1787.

03/12/2015 - Digitalisering
Update van 1 miljoen pagina’s Burgerlijke Stand

* Toevoeging van nieuwe gemeenten, aktetypen of jaren voor alle provincies.
* Verbetering van fouten in de beschrijvingen + toevoegen van ontbrekende pagina’s.
* Terbeschikkingstelling van de jaren 1914 en 1915.

Enkele steden/gemeenten die ofwel volledig nieuw beschikbaar zijn of waar er nieuwe aktetypen of jaren bij komen:
* Vlaanderen: Boutersem, Erembodegem, Hamme, Kemmel, Lochristi, Mechelen, Moelingen,Tollembeek, Waregem, Zelzate,…
* Brussel: Brussel, Etterbeek, Schaarbeek, Watermaal-Bosvoorde,…
* Wallonië : Ath, Cheratte, Froidmont, Izier, Landenne, Luik, Namen, Neufvilles, Ramelot, Tubeke,…

Veel succes met de opzoekingen in http://search.arch.be!

06/08/2015 - Publicaties

Huizenonderzoek wint almaar aan populariteit, niet alleen bij architectuurhistorici, ook bij wie een sterke band heeft met zijn of haar eigen woning. Wie dit onderzoeksterrein wil verkennen, kan terecht bij het Rijksarchief, dat hierover talloze bronnen bewaart. Opzoekingen in dit soort bronnenmateriaal vergen evenwel een flinke dosis geduld. Hierbij een korte leidraad...

09/06/2015 - Inventarisatie - Aanwinsten

De medewerkers van het project SATURN hebben al bijna 9 km archief van de FOD Financiën laten vernietigen of overbrengen naar verschillende rijksarchieven. De eerste inventarissen, waaronder enkele toegangen op de archieven van de hypotheekkantoren, zijn gepubliceerd. Benieuwd wat u in hypotheekarchief kan terugvinden en hoe u ermee aan de slag kan?

SATURN & MONETA: nieuws over onze bestaande en nieuwe archiefprojecten met betrekking tot de FOD Financiën

De projectmedewerkers van SATURN – de ‘archiefploegen Financiën’ – hebben al bijna 9 km archief van de FOD Financiën laten vernietigen of overbrengen naar verschillende rijksarchieven. De eerste inventarissen, waaronder enkele toegangen op de archieven van de hypotheekkantoren, zijn gepubliceerd. Benieuwd wat u in hypotheekarchief kan terugvinden en hoe u ermee aan de slag kan? We geven u enkele onderzoektips. Om naast de specifieke inventarissen ook een algemeen overzicht te kunnen bieden van het archief van de centrale diensten van de FOD Financiën, wordt sinds april 2015 aan een archiefgids, getiteld MONETA, gewerkt.

  MONETA: een archiefgids over de archieven van de FOD Financiën
  SATURN: onderzoektips voor hypotheekarchief

27/03/2015 - Archiefbeheer - Aanwinsten

Het Rijksarchief verwerft de laatste jaren meer en meer parochiearchieven. De regionale verschillen in frequentie en omvang van kerkelijke aanwinsten zijn aanzienlijk, maar het fenomeen is in heel België merkbaar. In samenspraak met de bisdommen, en met de hulp van vele vrijwilligers, werkt het Rijksarchief mee aan lange termijn oplossingen. Een blik op het bisdom Gent leert dat dit tot mooie resultaten kan leiden.

19/02/2015 - Divers
Procesdossiers en de Bibliografie van de Geschiedenis van België in 'Science Connection'

Het Rijksarchief bewaart vele honderden meters procesdossiers, verspreid over zijn verschillende vestigingen in België. Ontsluiting en valorisatie van dit interessante bronnenmateriaal heeft sinds kort een nieuwe adem gevonden, die wordt toegelicht in het laatste nummer van Science Connection (p. 28 t/m 30). En ook de Bibliografie van de Geschiedenis van België, sinds 2012 gerealiseerd binnen het Rijksarchief, komt aan bod, op p. 20 t/m 23.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor nadien schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. De dossiers bevatten een schat aan unieke en gediversifieerde informatie, die ongetwijfeld talrijke onderzoekers – zowel vakspecialisten als het grote publiek – van waarde kan zijn.

04/03/2014 - Divers

Op 27 januari 2014 trad het Koninklijk besluit in werking dat een wijziging inhoudt van de regels rond raadpleging van de bevolkings- en vreemdelingenregisters.

Wat verandert er voor u als lezer/klant/partner van het Rijksarchief?

Bij koninklijk Besluit van 24 februari 1896 werd in de provincie Antwerpen een rijksarchiefdepot opgericht. In vergelijking met andere provinciehoofdplaatsen was dit vrij laat. Het Rijksarchief werd aanvankelijk ondergebracht in een kleine huurwoning in het oude stadscentrum, namelijk in de Hofstraat. In juli 1897 opende het Rijksarchief te Antwerpen zijn deuren. In 1906 week het Rijksarchief uit naar de Door Verstraeteplaats in de nieuwe stadswijk ‘Zurenborg’. De Antwerpse architect Eugène Geefs (1854-1925) ontwierp op die locatie een monumentaal en vrij functioneel gebouw in neorenaissancestijl. De façade werd bekroond met twee pittoreske torentjes en een bronzen beeld van de geschiedenismuze Clio. Het nieuwe gebouw kon 2,67 kilometer archief herbergen.

Het ontwerp van het archiefgebouw was voor zijn tijd vooruitstrevend. Vooral de preventieve en structurele veiligheidsmaatregelen tegen brand, vorst en water – samen met zonlicht de belangrijkste vijanden van archiefdocumenten – waren innovatief. Om bij brand uitbreiding te voorkomen, werd het archiefdepot gecompartimenteerd. De archiefruimtes werden van elkaar gescheiden door dikke muren uit gewapend beton en brandvrije deuren van metaal. De traphallen werden buiten de archiefdepots geplaatst en de kleinere metalen wenteltrappen in de hoektorens werden uitgerust met metalen kluisdeuren. Vochtproblemen werden voorkomen door preventief verluchtingsgaten in de buitenmuren te voorzien. Het innovatieve concept oogstte aan het begin van de 20ste eeuw internationale bijval. “Een benijdbaar archiefgebouw”, “un modèle du genre” en “the most instructive and a model for us” waren enkele van de vele lofbetuigingen.

Op het einde van de jaren 1930 raakte het archiefmagazijn volledig vol. Onder impuls van de Duitse Archivschutz werd in 1942 een nieuwe vleugel aan de Bosduifstraat bijgebouwd. De capaciteit van het magazijn verdubbelde. Maar de sterke aangroei van de archiefbestanden zorgde tijdens de tweede helft van de vorige eeuw opnieuw voor een nijpend plaatsgebrek. De Regie der Gebouwen en het Rijksarchief maakten daarom vanaf 1994 plannen voor een wezenlijke uitbreiding en renovatie van het gebouw. Pas in het najaar van 2007 gingen de ingrijpende werken van start. De bestanden en het personeel van het Rijksarchief te Antwerpen verhuisden tijdelijk naar het Rijksarchief te Beveren. In 2012 werden de ruwbouwwerken voltooid, maar een aanslepend geschil tussen de Regie der Gebouwen en de hoofdaannemer zorgde ervoor dat de tweede fase (afwerking, HVAC en elektriciteit) meerdere jaren werd uitgesteld. In 2018 kwam er terug schot in het dossier. Het bouwconcept werd geactualiseerd en de afwerkingsfase werd voor een tweede maal openbaar aanbesteed. In oktober 2020 werd het gerenoveerde gebouw opgeleverd en in december van dat jaar werd het officieel overgedragen aan het Rijksarchief.

Het gerenoveerde gebouw is uiteindelijk een mooie symbiose geworden tussen de belle époque-grandeur van het begin van de 20ste eeuw en de functionaliteit, het comfort en de technologie van de 21ste eeuw.  Door het gebruik van grote glaspartijen in de publieksruimten oogt het interieur transparant, open en fris. De vroegere binnentuin maakte plaats voor een leeszaal met 40 comfortabele zitplaatsen, die in een zee van licht baadt. De glazen koepel doet sterk denken aan die van het Vlaams Parlementsgebouw in Brussel. De authentieke elementen werden zoveel mogelijk in ere hersteld: van de witte mozaïekvloer met de Belgische tricolore rand in de hall, de monumentale houten voordeur met bronzen beslag, de statige smeedijzeren halltrap, de hoge plafonds in de kantoren… tot en met de originele betonnen archiefrekken en brandvrije ijzeren depotdeuren. Er werd bewust voor gekozen om het originele meubilair (daterend uit het begin van de 20ste eeuw) harmonisch in het actuele interieur te integreren.

Alle publieksruimtes (leeszaal, bibliotheek, multifunctionele ruimte, vestiaire, cafetaria, sanitair) bevinden zich op het gelijkvloers en zijn ook voor bezoekers met een beperking vlot bereikbaar. In de bibliotheek (open reksysteem) is een zithoek geïnstalleerd en ook in de cafetaria is het aangenaam vertoeven. De multifunctionele ruimte biedt plaats voor maximum 80 personen en kan worden gebruikt voor studiedagen, workshops, vergaderingen en recepties. De 19 archiefdepots zijn verspreid over vijf verdiepingen: twee ondergrondse en drie bovengrondse. In totaal kan het gebouw 15 strekkende km archief herbergen. Het gebouw voldoet aan alle strenge klimaat- en veiligheidsvoorschriften.     

Mede als gevolg van de lange aansleep van de bouwwerken, fusioneerde het Rijksarchief te Antwerpen op 1 mei 2014 met het Rijksarchief te Beveren tot één administratieve dienst. Het Rijksarchief Antwerpen-Beveren opereerde van 2014 tot 2020 uitsluitend vanuit Beveren. Tussen december 2020 en februari 2021 werd meer dan 11 lopende km archief verhuisd van het depot te Beveren naar het gerenoveerde Rijksarchief te Antwerpen. In april 2021 opende het gerenoveerde archiefgebouw zijn deuren en werd de hoofdzetel van het Rijksarchief Antwerpen-Beveren overgebracht naar de Door Verstraeteplaats. Het Rijksarchief te Beveren fungeert voortaan als hulpdepot van Antwerpen.

Het Rijksarchief te Antwerpen bewaart archieven van overheidsinstellingen, private organisaties en particulieren gevestigd op het huidige grondgebied van de provincie Antwerpen. De archiefdocumenten van het ressort Antwerpen dateren uit de 12de tot de 21ste eeuw. De meeste archieven zijn vrij raadpleegbaar in de leeszaal.

Hoewel de totale opslagcapaciteit van het Rijksarchiefgebouw te Antwerpen dankzij de renovatie meer dan verdubbeld is (van 6 naar 15 strekkende km), blijft het pand te klein om alle archieven met betrekking tot de provincie Antwerpen erin onder te brengen. Daarom werd beslist om te archiefbestanden te groeperen volgens verwante categorieën van archiefvormers en vervolgens te verdelen over de twee depots van het Rijksarchief Antwerpen-Beveren. Daarbij werd rekening gehouden met diverse criteria (ouderdom, omvang, populariteit, functie van de archieven…).

In het Rijksarchief te Antwerpen worden onder meer alle archiefbestanden van het ancien régime (met uitzondering van het notariaat) en de archieven  van de provincie Antwerpen en de Antwerpse gemeenten bewaard. Wie daarentegen documenten wenst te raadplegen uit de archieven van de rechtbanken, de buitendiensten van de FOD Financiën en de FOD Justitie, en het notariaat moet zich wenden tot het Rijksarchief te Beveren.

Een gedetailleerd overzicht van de archieven van het Rijksarchief te Antwerpen vindt u bij E. HOUTMAN, Overzicht van de archieven en verzamelingen van het Rijksarchief te Antwerpen (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Archievenoverzichten, 6), 3 delen, Brussel, 2006.

De archiefinventarissen kunnen in de leeszaal van het Rijksarchief te Antwerpen geraadpleegd worden. Een groot aantal ervan is reeds online beschikbaar (zoekrobot: zoeken naar archieven).

I. Overzicht publiekrechtelijke archieven

1.  Archief van centrale, provinciale en regionale overheidsinstellingen uit het ancien régime

  • Het markgraafschap Antwerpen was tijdens de middeleeuwen en de vroegmoderne periode een  onderdeel van het hertogdom Brabant. Het markgraafschap was ingedeeld in meierijen of kwartieren, namelijk Arkel, Geel, Herentals, Hoogstraten, Rijen, Turnhout en Zandhoven.
  • 16 archiefbestanden (14de-18de eeuw): zie overzichtslijst

2. Archief van plaatselijke overheidsinstellingen uit het ancien régime

  • Het betreft lokale overheidsinstellingen zoals schepenbanken, heerlijkheden, cijns-, laat- en leenhoven en dorpsbesturen. De archieven van de steden Antwerpen, Mechelen, Lier en Turnhout worden niet in het Rijksarchief te Antwerpen bewaard, maar zijn raadpleegbaar in de respectievelijke stadsarchieven. Sommige gemeenten bewaren ook zelf hun ancien régime-archief.
  • 146 archiefbestanden (13de-19de eeuw): zie overzichtslijst
  • de inventarissen van de lokale overheidsinstellingen van het ancien régime staan in de leeszaal alfabetisch geordend volgens locatie en kregen de code OGA (Oud Gemeente Archief) mee. De toegangen van het OGA beginnen met de letter 'D'.

3. Archief van hoven, rechtbanken en administratieve rechtscolleges (19de-20ste eeuw)

  • 2 archiefbestanden: Onderzoeksraad voor de Zeevaart (1927-1980): 6,25 m en WR Zeelieden Antwerpen (1929-1973): 0,3 m
  • Alle andere bestanden van rechtbanken bevinden zich in het Rijksarchief te Beveren.

4. Archief van de buitendiensten van ministeries, federale of nationale organisaties

4.a. Justitie (19de-20ste eeuw)

  • 2 archiefbestanden: Rijksweldadigheidskoloniën Hoogstraten-Merksplas-Wortel (RWK) (1810-1980): 472,4 m
  • Alle andere archieven van de buitendiensten van Justitie worden bewaard in het Rijksarchief te Beveren.

4.b. Verkeer en Infrastructuur (19de-21ste eeuw)

4.c. Onderwijs (19de-20ste eeuw)

4.d. Diverse ministeries en openbare instellingen (19de-20ste eeuw)

5. Archief van de provincie Antwerpen en het departement van de Twee Neten (18de -20ste eeuw)

  • Bevat behalve het archief van het Provinciebestuur van Antwerpen ook het archief van de voorloper, het Departement van de Twee Neten uit de Franse Tijd (1794-1814).
  • 99 archiefbestanden: zie overzichtslijst
  • In de loop van de jaren zijn er verschillende overdrachten geweest die resulteerden in afzonderlijke archiefblokken. De oudste overdrachten zijn toegankelijk via de inventarissen van de reeksen A tot Z. Vanaf de archiefoverdracht van 2013 beginnen de inventarissen met de code PAA, gevolgd door het nummer van het bestand. Een deel van de inventarissen is online beschikbaar via de zoekrobot 'Zoeken naar archieven' (http://search.arch.be/nl/zoeken-naar-archieven).

6. Archief van regionale overheidsorganen (19de-20ste eeuw)

  • Bevat onder meer het archief van de arrondissementscommissariaten.
  • 8 archiefbestanden: zie overzichtslijst

7. Archief van gemeenten (18de-20ste eeuw)

  • Van vele kleine gemeenten bezit het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren (fragmentarische) archiefbestanden. De grote steden en gemeenten die een eigen archiefdienst hebben, bewaren doorgaans hun eigen archief.
  • 123 archiefbestanden: zie overzichtslijst
  • De inventarissen van de lokale overheidsinstellingen uit de hedendaagse periode staan in de leeszaal geordend volgens locatie en kregen de code HGA (Hedendaags Gemeentearchief), de toegangen beginnen met de letter 'P'.

8. Archief van polders en wateringen (15de- 20ste eeuw)

  • Een polder of watering heeft als openbaar bestuur de opdracht haar ambtsgebied te beveiligen tegen wateroverlast en een gunstige waterhuishouding tot stand te brengen voor de landbouw en de algemene volksgezondheid.
  • 22 archiefbestanden: zie overzichtslijst

9. Archief van diverse kamers (beroepsorganisaties) (19de-20ste eeuw)

II. Overzicht privaatrechtelijke archieven

1. Archief van religieuze instellingen (12de-20ste eeuw)

  • De archieven hebben betrekking op diverse religieuze instellingen: abdijen, kloosters, kapittels, dekenijen, parochiekerken, begijnhoven, bisdommen, seminaries, alsook op religieuze liefdadigheidsinstellingen (godshuizen, gasthuizen, hospitalen…)
  • De archieven de parochies bevat ook het archief van de kerkfabrieken.
  • 284 archiefbestanden: zie overzichtslijst
  • De inventarissen van de parochiekerken zijn per locatie geordend. De toegangsnummers van de parochiearchieven beginnen met T17. De meeste toegangen van de parochiekerken zijn reeds online beschikbaar via de zoekrobot 'Zoeken naar archieven'.

2. Archief van families en personen (14de-20ste eeuw)

  • Het betreft families en personen die een belangrijke rol gespeeld hebben in de politiek of in het economisch, cultureel en maatschappelijk leven in de provincie Antwerpen.
  • 57 archiefbestanden: zie overzichtslijst

3. Archief van verenigingen (19de-20ste eeuw)

III. Verzamelingen (13de-21ste eeuw)

  • Het betreft verzamelingen van schepenbrieven, charters, cijnsrollen en andere handgeschreven archiefdocumenten, gedrukte plakkaten en ordonnanties, ander drukwerk, dagbladen, nota’s, kaarten en plattegronden
  • De stukken kunnen zowel van publiekrechtelijke als privaatrechtelijke oorsprong zijn.
  • 36 archiefbestanden: zie overzichtslijst
  • De verzameling 'Kaarten en plattegronden' zijn integraal gedigitaliseerd (toegangen Z2/001). De digitale beelden zijn echter voorlopig enkel in de leeszalen van het Rijksarchief raadpleegbaar via de zoekrobot 'Zoeken naar archieven'.

Diensthoofd: Johan Dambruyne.

Archivarissen: Harald Deceulaer, Johan Poukens en Bart Willems.

Onthaal, leeszaal, magazijnbeheer en onderhoud: Ingrid Beullens, Ann Bylé, Tita Maquiling, Marleen Noppe en Gunther Vispoel.

Met het openbaar vervoer: het Rijksarchief bevindt zich op 10 minuten wandelen van het treinstation Antwerpen-Berchem. De buslijnen 20 (Borsbeek – Antwerpen Rooseveltplaats) en 21 (Aartselaar – Antwerpen Rooseveltplaats), die ook een halte aan Berchem Station en Centraal Station hebben, stoppen in de nabijheid van het Rijksarchief (halte Draakplaats en halte Montensstraat).

Wie met de wagen uit de richting van Gent, Brussel, Mechelen of Turnhout komt, neemt de Antwerpse ring tot afrit 3 (Borgerhout), en neemt vervolgens de N184 (Plantin-Mortetuslei) richting Antwerpen Centrum, tot aan de Nottebohmstraat. 

  • E. HOUTMAN, Camera obscura: een kleine geschiedenis van een archiefdienst. Het personeel van het Antwerps Rijksarchief 1896-1918, in G. MARÉCHAL (red.), Een kompas met vele streken. Studies over Antwerpen, scheepvaart en archivistiek aangeboden aan dr. Gustaaf Asaert ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag (Archiefkunde. Verhandelingen aansluitend bij Bibliotheek- & Archiefgids, 5), Antwerpen, 1994, 91-99.
  • W. ROMBAUTS, Een rijksarchief in de provincie. Enkele nieuwe gegevens betreffende het ontstaan van het Rijksarchief te Antwerpen, in G. MARÉCHAL (red.), Een kompas met vele streken. Studies over Antwerpen, scheepvaart en archivistiek aangeboden aan dr. Gustaaf Asaert ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag (Archiefkunde. Verhandelingen aansluitend bij Bibliotheek- & Archiefgids, 5), Antwerpen, 1994, 152-161.
  • Nieuwsbrieven van het Rijksarchief: Geduld is een schone deugd. Hoopvolle vooruitzichten voor het Rijksarchiefgebouw te Antwerpen (mei 2019) en De schone slaapster ontwaakt (maart 2021).
www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement